ISSN 2658-1086
SAMOTNOŚĆ SZPIEGA
A
A
A
Otwierająca dwudziestą siódmą edycję Warszawskiego Festiwalu Filmowego „Ósma strona” Davida Hare to produkcja stricte telewizyjna, przygotowana na potrzeby stacji BBC. Jednak wysoki poziom realizacyjno-artystyczny filmu emitowanego także za oceanem (za pośrednictwem amerykańskiej stacji PBC) sprawił, że ów polityczno-szpiegowski dramat trafił na ekrany kin, nie bez powodu ciesząc się dużą popularnością na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Edynburgu.
Urodzony w 1947 roku w hrabstwie Sussex David Hare z zawodu jest cenionym dramatopisarzem (uhonorowanym tytułem szlacheckim za zasługi dla teatru). Jego „Obfitość” i „Pocałunek Judasza” na trwałe wpisały się w broadwayowski repertuar, podbijając także West End. Jednak nietuzinkowa twórczość utalentowanego Brytyjczyka nie ogranicza się wyłącznie do jednej gałęzi sztuki. W 1985 roku Hare zadebiutował jako reżyser uhonorowanego Złotym Niedźwiedziem filmu „Wetherby”, by po latach zapisać się w pamięci miłośników X muzy jako autor skryptu do „Skazy” Louisa Malle’a (1992), jak również scenarzysta dwóch filmów Stephena Daldry’ego, „Godzin” (2002) oraz „Lektora” (2008). Realizując „Ósmą stronę”, Hare pozostał wierny swoim dotychczasowym artystycznym zainteresowaniom, czyli wnikliwej analizie międzyludzkich relacji, przyczyn i skutków ucieczki w samotność, konfrontacji jednostkowych wartości z oczekiwaniami świata czy poszukiwania autentycznego wymiaru egzystencji w niejednokrotnie zakłamanej rzeczywistości.
Bohaterem filmu jest Johnny Worricker (Bill Nighy), podstarzały i niewątpliwie zasłużony analityk brytyjskiego kontrwywiadu, który w ramach lojalnej służby dla rządu Jej Królewskiej Mości poświęcił wiele, o czym po części mogą zaświadczyć kolejne nieudane małżeństwa, między innymi z Emmą (Alice Krige), czy skomplikowane relacje łączące go z ukochaną córką, Julianne (Felicity Jones). Kiedy nieoczekiwanie umiera Benedict Baron (Michael Gambon), najlepszy przyjaciel Johnny’ego oraz dyrektor MI5 będący twórcą idei bardziej „przejrzystych” służb bezpieczeństwa, Worricker – pomimo presji ze strony najbliższego otoczenia – postanawia upublicznić niewygodną treść ściśle tajnego raportu, który Baron przekazał sekretarz stanu Anthei Catcheside (Saskia Reeves) oraz swoim podwładnym na krótko przed śmiercią. Tytułowa ósma strona dokumentu zawiera bowiem informację jednoznacznie potwierdzającą, iż brytyjski premier Alec Beasley (Ralph Fiennes) doskonale wiedział o tajnych więzieniach CIA oraz stosowanych w nich torturach, w dodatku przyzwalając na ów zakazany w Wielkiej Brytanii proceder. Worricker, wikłając się w sieć intryg mających uczynić z niego kozła ofiarnego, opuszcza równocześnie swoją egzystencjalną samotnię dzięki atrakcyjnej sąsiadce, politycznej aktywistce Nancy Pierpan (Rachel Weisz). Czy jednak rodzące się między nimi uczucie pozostanie bez wpływu na trzeźwą ocenę sytuacji, w której zaufanie jest towarem deficytowym?
Pomimo obecności w filmie kluczowych elementów bondopodobnego dreszczowca pełnego efektownych scen pościgów, strzelanin oraz szpiegowsko-siłowych zmagań, David Hare postanowił skoncentrować się przede wszystkim na moralnych zagadnieniach związanych z bezdusznym funkcjonowaniem aparatu bezpieczeństwa oraz służb wywiadowczych. Medium swoich mało optymistycznych refleksji uczynił Billa Nighy – aktora teatralnego i filmowego, sprawdzającego się w rolach postaci nietuzinkowych, malowniczych oraz w dużej mierze charyzmatycznych – wystarczy wspomnieć kreację ekscentrycznego rockmana Billy’ego Macka z filmu „To właśnie miłość” Richarda Curtisa (2003), krwiopijcę Victora z trylogii „Underworld” (2003-2009) czy kalmarogłowego Davy’ego Jonesa z drugiej i trzeciej części „Piratów z Karaibów” Gore’a Verbinsky’ego (2006-2007). Opanowany, precyzyjny w działaniach oraz apolityczny Johnny Worricker to szpieg starej daty, miłośnik sztuki oraz muzyki Lestera Younga, nadal wierzący w „czysty” wywiad, w którym najważniejsze jest dochodzenie do prawdy. Bo dla niego działalność kontrwywiadowcza oraz walka z terroryzmem to często niehonorowa robota, którą można (i trzeba) wykonywać z honorem. Pomimo licznych słabości (takich jak strach przed własnymi uczuciami) oraz typowo ludzkich przywar, Johnny jest człowiekiem unikającym fałszu oraz gry pozorów, dla którego wypełnienie woli zmarłego przyjaciela czy wyjaśnienie okoliczności śmierci brata Nancy jest kategorycznym imperatywem. Dlatego bierze na swoje barki brzemię „ostatniego sprawiedliwego” (choć pewnie bardziej wolałby określenie „ostatniego przyzwoitego”), rzucając na szalę swoją dotychczasową pozycję, zawodową i osobistą przyszłość oraz bezpieczeństwo rodziny. A wszystko to w imię wyzwalającej siły prawdy, po której poznaniu dopiero możliwe jest rozpoczęcie żałoby po drogich zmarłych.
Pomimo udziału wielu doskonałych artystów (niezawodna Rachel Weisz, demoniczny Ralph Fiennes, „opatrznościowy” Michael Gambon czy Judy Davis wcielająca się w niejednoznaczną postać Jill Tankard), „Ósma strona” pozostaje filmem jednego aktora – podobnie jak gwiazda „Mumii” nominowanego do Satelity, nagrody przyznawanej przez Międzynarodową Akademię Prasową – który z powodzeniem koncentruje na sobie uwagę widza przez cały czas projekcji. Inteligentne, nie pozbawione cynicznego humoru dialogi uatrakcyjniają solidną fabułę tego filmowego moralitetu o kryzysie zaufania, odpowiedzialności oraz potrzebie dochowania wierności podstawowym zasadom etycznym w czasach sprzyjających wszelkiej relatywizacji.
Nastrojowe zdjęcia autorstwa Martina Ruhe (mającego w swoim dorobku pracę przy „Control” oraz „Amerykaninie” Antona Corbijna) znajdują idealne dopełnienie w jazzowych pasażach przenikających to wielopłaszczyznowe, refleksyjne dzieło, w którym pobrzmiewa literacka tradycja powieści Johna le Carré oraz Grahama Greene’a. Na koniec warto wspomnieć, że artystyczny i komercyjny sukces „Ósmej strony” może dać zielone światło do realizacji dwóch kolejnych (znowu telewizyjnych) odsłon perypetii Johnny’ego Worrickera. Osobiście trzymam kciuki za rychły powrót flegmatycznego wywiadowcy.
Urodzony w 1947 roku w hrabstwie Sussex David Hare z zawodu jest cenionym dramatopisarzem (uhonorowanym tytułem szlacheckim za zasługi dla teatru). Jego „Obfitość” i „Pocałunek Judasza” na trwałe wpisały się w broadwayowski repertuar, podbijając także West End. Jednak nietuzinkowa twórczość utalentowanego Brytyjczyka nie ogranicza się wyłącznie do jednej gałęzi sztuki. W 1985 roku Hare zadebiutował jako reżyser uhonorowanego Złotym Niedźwiedziem filmu „Wetherby”, by po latach zapisać się w pamięci miłośników X muzy jako autor skryptu do „Skazy” Louisa Malle’a (1992), jak również scenarzysta dwóch filmów Stephena Daldry’ego, „Godzin” (2002) oraz „Lektora” (2008). Realizując „Ósmą stronę”, Hare pozostał wierny swoim dotychczasowym artystycznym zainteresowaniom, czyli wnikliwej analizie międzyludzkich relacji, przyczyn i skutków ucieczki w samotność, konfrontacji jednostkowych wartości z oczekiwaniami świata czy poszukiwania autentycznego wymiaru egzystencji w niejednokrotnie zakłamanej rzeczywistości.
Bohaterem filmu jest Johnny Worricker (Bill Nighy), podstarzały i niewątpliwie zasłużony analityk brytyjskiego kontrwywiadu, który w ramach lojalnej służby dla rządu Jej Królewskiej Mości poświęcił wiele, o czym po części mogą zaświadczyć kolejne nieudane małżeństwa, między innymi z Emmą (Alice Krige), czy skomplikowane relacje łączące go z ukochaną córką, Julianne (Felicity Jones). Kiedy nieoczekiwanie umiera Benedict Baron (Michael Gambon), najlepszy przyjaciel Johnny’ego oraz dyrektor MI5 będący twórcą idei bardziej „przejrzystych” służb bezpieczeństwa, Worricker – pomimo presji ze strony najbliższego otoczenia – postanawia upublicznić niewygodną treść ściśle tajnego raportu, który Baron przekazał sekretarz stanu Anthei Catcheside (Saskia Reeves) oraz swoim podwładnym na krótko przed śmiercią. Tytułowa ósma strona dokumentu zawiera bowiem informację jednoznacznie potwierdzającą, iż brytyjski premier Alec Beasley (Ralph Fiennes) doskonale wiedział o tajnych więzieniach CIA oraz stosowanych w nich torturach, w dodatku przyzwalając na ów zakazany w Wielkiej Brytanii proceder. Worricker, wikłając się w sieć intryg mających uczynić z niego kozła ofiarnego, opuszcza równocześnie swoją egzystencjalną samotnię dzięki atrakcyjnej sąsiadce, politycznej aktywistce Nancy Pierpan (Rachel Weisz). Czy jednak rodzące się między nimi uczucie pozostanie bez wpływu na trzeźwą ocenę sytuacji, w której zaufanie jest towarem deficytowym?
Pomimo obecności w filmie kluczowych elementów bondopodobnego dreszczowca pełnego efektownych scen pościgów, strzelanin oraz szpiegowsko-siłowych zmagań, David Hare postanowił skoncentrować się przede wszystkim na moralnych zagadnieniach związanych z bezdusznym funkcjonowaniem aparatu bezpieczeństwa oraz służb wywiadowczych. Medium swoich mało optymistycznych refleksji uczynił Billa Nighy – aktora teatralnego i filmowego, sprawdzającego się w rolach postaci nietuzinkowych, malowniczych oraz w dużej mierze charyzmatycznych – wystarczy wspomnieć kreację ekscentrycznego rockmana Billy’ego Macka z filmu „To właśnie miłość” Richarda Curtisa (2003), krwiopijcę Victora z trylogii „Underworld” (2003-2009) czy kalmarogłowego Davy’ego Jonesa z drugiej i trzeciej części „Piratów z Karaibów” Gore’a Verbinsky’ego (2006-2007). Opanowany, precyzyjny w działaniach oraz apolityczny Johnny Worricker to szpieg starej daty, miłośnik sztuki oraz muzyki Lestera Younga, nadal wierzący w „czysty” wywiad, w którym najważniejsze jest dochodzenie do prawdy. Bo dla niego działalność kontrwywiadowcza oraz walka z terroryzmem to często niehonorowa robota, którą można (i trzeba) wykonywać z honorem. Pomimo licznych słabości (takich jak strach przed własnymi uczuciami) oraz typowo ludzkich przywar, Johnny jest człowiekiem unikającym fałszu oraz gry pozorów, dla którego wypełnienie woli zmarłego przyjaciela czy wyjaśnienie okoliczności śmierci brata Nancy jest kategorycznym imperatywem. Dlatego bierze na swoje barki brzemię „ostatniego sprawiedliwego” (choć pewnie bardziej wolałby określenie „ostatniego przyzwoitego”), rzucając na szalę swoją dotychczasową pozycję, zawodową i osobistą przyszłość oraz bezpieczeństwo rodziny. A wszystko to w imię wyzwalającej siły prawdy, po której poznaniu dopiero możliwe jest rozpoczęcie żałoby po drogich zmarłych.
Pomimo udziału wielu doskonałych artystów (niezawodna Rachel Weisz, demoniczny Ralph Fiennes, „opatrznościowy” Michael Gambon czy Judy Davis wcielająca się w niejednoznaczną postać Jill Tankard), „Ósma strona” pozostaje filmem jednego aktora – podobnie jak gwiazda „Mumii” nominowanego do Satelity, nagrody przyznawanej przez Międzynarodową Akademię Prasową – który z powodzeniem koncentruje na sobie uwagę widza przez cały czas projekcji. Inteligentne, nie pozbawione cynicznego humoru dialogi uatrakcyjniają solidną fabułę tego filmowego moralitetu o kryzysie zaufania, odpowiedzialności oraz potrzebie dochowania wierności podstawowym zasadom etycznym w czasach sprzyjających wszelkiej relatywizacji.
Nastrojowe zdjęcia autorstwa Martina Ruhe (mającego w swoim dorobku pracę przy „Control” oraz „Amerykaninie” Antona Corbijna) znajdują idealne dopełnienie w jazzowych pasażach przenikających to wielopłaszczyznowe, refleksyjne dzieło, w którym pobrzmiewa literacka tradycja powieści Johna le Carré oraz Grahama Greene’a. Na koniec warto wspomnieć, że artystyczny i komercyjny sukces „Ósmej strony” może dać zielone światło do realizacji dwóch kolejnych (znowu telewizyjnych) odsłon perypetii Johnny’ego Worrickera. Osobiście trzymam kciuki za rychły powrót flegmatycznego wywiadowcy.
„Ósma strona” („Page Eight”). Scen. i reż.: David Hare. Obsada: Bill Nighy, Rachel Weisz, Michael Gambon, Ralph Fiennes, Tom Hughes, Judy Davis, Alice Krige, Saskia Reeves, Ewen Bremner, Felicity Jones. Gatunek: dramat polityczny. Produkcja: Wielka Brytania 2011, 98 min.
| Zadanie dofinansowane ze środków budżetu Województwa Śląskiego. Zrealizowano przy wsparciu Fundacji Otwarty Kod Kultury. |
 |
 |