WYDARZENIA

Drogi akademickiego filmoznawstwa i polonistycznej dydaktyki z konieczności muszą się przecinać, gdyż film jest nieodzownym elementem kulturowego krajobrazu, w którym kształcą i rozwijają się uczniowie od najmłodszych lat. Postulat wybitnego badacza Bolesława Lewickiego, by studia filmoznawcze były obowiązkową częścią programu nauczania przyszłych polonistów, realizowany był już od lat sześćdziesiątych XX wieku w Zakładzie Wiedzy o Filmie Uniwersytetu Łódzkiego. Tam też w latach 1977-1979 prowadzone były pod kierunkiem Eweliny Nurczyńskiej-Fidelskiej eksperymentalne badania, mające na celu wypracowanie metodyki nauczania filmu fabularnego w szkole. I chociaż w niedawno wydanej (skądinąd niezwykle ważnej i cennej merytorycznie) książce „Teksty w lustrze ekranu. Okołofilmowa strategia kształcenia literacko-kulturowego” Witold Bobiński określa historię związków szkoły i filmoznawstwa jako miłość niespełnioną, jest to z pewnością miłość, która jeszcze ma nadzieję na szczęśliwy związek. Dowodem na to jest XXII Ogólnopolska Konferencja Filmoznawcza, która odbyła się w dniach 8-11 listopada 2012 roku w Radziejowicach. Tegorocznym gościem honorowym była węgierska reżyserka Márta Mészáros.

Jednym z głównych organizatorów wydarzenia był Centralny Gabinet Edukacji Filmowej, działający od 1985 roku w łódzkim Pałacu Młodzieży im. Juliana Tuwima. Konferencję prowadziła Ewelina Nurczyńska-Fidelska, inicjatorka i współautorka modelowych projektów edukacji filmowej. To dzięki niej w programie nauczania szkół podstawowych i średnich ustalonym w 1984 roku znalazło się wiele filmowych zagadnień. Przez ponad dwie dekady pracy badawczej i dydaktycznej dawna uczennica i współpracownica Lewickiego wytyczała wspólne ścieżki nauczycieli i filmoznawców. Temat konferencji co roku formułowany jest przez prof. Nurczyńską-Fidelską w odpowiedzi na potrzeby zgłaszane przez współpracujących z Gabinetem nauczycieli języka polskiego. To do nich bowiem przede wszystkim skierowana jest konferencja, dzięki której poloniści mają okazję spotkać się z najwybitniejszymi badaczami historii i teorii filmu.

Tegoroczne hasło brzmiało: „Po transformacji – rzeczywistość przedstawiona w filmach krajów postkomunistycznych”. W ciągu czterech dni konferencji zaplanowano spotkania z kinematografią rumuńską, czeską, słowacką, węgierską, rosyjską oraz z polskim dokumentem. W ramach każdego z „modułów” przewidziano wykład historycznofilmowy przybliżający specyfikę współczesnego kina danego kraju, projekcję wybranego filmu, jego drobiazgową analizę filmoznawczą oraz komentarz z propozycją wykorzystania dzieła na zajęciach szkolnych lub pozaszkolnych. W repertuarze projekcji znalazły się filmy ważne, oryginalne i bogate w znaczenia, tym samym trudne, ale i potrzebne w edukacji: „4 miesiące, 3 tygodnie, 2 dni” Cristiana Mungiu (Rumunia 2007), „Rok diabła” Petra Zelenki (Czechy 2002), „Tonia i jej dzieci” Marcela Łozińskiego (Polska 2012), „Łagodny potwór – projekt Frankenstein” Kornéla Mundruczó (Węgry 2010) oraz „Jelena” Andrieja Zwiagincewa (Rosja 2011).

Wykłady oraz analizy filmoznawcze przygotowali znani i cenieni polscy badacze filmu z różnych ośrodków uniwersyteckich, specjaliści w zakresie historii poszczególnych kinematografii narodowych oraz dogłębnych filmowych analiz. Wymagający dla widza dokument Łozińskiego zanalizowany został przez dra hab. prof. UAM Mikołaja Jazdona, a panoramę najnowszego polskiego kina dokumentalnego przedstawił dr Tomasz Majewski (UŁ). Zaproponował on również interesującą analizę kluczowych ujęć „Jeleny” Zwiagincewa, po tym jak dzieje rosyjskiej kinematografii barwnie przedstawiła dr Joanna Wojnicka (UJ). Prof. dr hab. Andrzej Pitrus (UJ) nakreślił z kolei sylwetki najważniejszych reżyserów czeskich i słowackich, ponadto odkrył przed słuchaczami konstrukcję absurdalnego mockumentu „Rok diabła” oraz wskazał na przemyślaną kompozycję węgierskiego „Ostatniego potwora”. O nowych filmach węgierskich mówił dr Grzegorz Bubak (UJ). Najistotniejsze fakty związane z kinem rumuńskim przedstawił dr hab. prof. UAM Krzysztof Kozłowski, a pogłębioną analizę dwóch znamiennych sekwencji filmu Mungiu przeprowadziła dr Bronisława Stolarska (UŁ).

Autorami towarzyszących analizom komentarzy i propozycji dydaktycznych byli nauczyciele i wykładowcy z wielu instytucji, współpracujący stale z Gabinetem i portalem www.edukacja-filmowa.pl: mgr Arkadiusz Walczak (Warszawa), mgr Elwira Rewińska (Gdańsk), mgr Danuta Górecka (Łódź), mgr Maria Jolanta Szatkowska (Gdańsk) oraz dr hab. Witold Bobiński (UJ). Pedagodzy ci aktywnie działają w dziedzinie edukacji filmowej, uczestniczą w różnorodnych programach dydaktycznych (ogólnopolskich i lokalnych), kontynuując i rozpowszechniając dzieło prof. Nurczyńskiej-Fidelskiej. Niewątpliwym wydarzeniem było brawurowe wystąpienie autora „Tekstów w lustrze ekranu”, który rozwija pasje filmoznawcze nie tylko wśród uczniów liceum, lecz także studentów polonistyki. Autorska i nowatorska strategia edukacyjna Bobińskiego, która opiera się na specyficznie rozumianej „lekturze” fragmentów filmu, z pewnością wniesie trwały wkład w szkolną metodykę filmu.

Niezwykle interesujące było też spotkanie z Mártą Mészáros, której poczucie humoru, elokwencja i ciepłe usposobienie oczarowały słuchaczy. Znana reżyserka powitała publiczność z radością, podkreślając, iż najbardziej cieszy ją to, że na sali widzi tyle kobiet. O kobiecości zresztą mowa była tego wieczoru jeszcze wielokrotnie. Węgierska artystka zaprezentowała się jako równocześnie niezależna twórczyni oryginalnych filmów dokumentalnych i fabularnych oraz spełniona żona, matka i babka. Opowiadała o swoich wyborach artystycznych, inspiracjach, problemach społecznych, które skłaniały ją do sięgnięcia po kamerę. Uczestnicy spotkania ze wzruszeniem słuchali historii Márty Mészáros o mężczyznach, których kochała, o dzieciach i wnukach, którym poświęca wolne chwile. Z radością przyjęli też wiadomości o nowych twórczych planach reżyserki.

Ogólnopolska Konferencja Filmoznawcza z roku na rok gromadzi coraz większą liczbę osób zainteresowanych edukacją filmową. Centralny Gabinet Edukacji Filmowej stwarza niepowtarzalną okazję spotkania z ekspertami oraz wymiany doświadczeń. Pośród 150 uczestników tegorocznej konferencji, którzy przyjechali do zabytkowego kompleksu pałacowo-parkowego w Radziejowicach, znaleźli się nie tylko nauczyciele poloniści, lecz także filmoznawcy prowadzący przeróżne zajęcia edukacyjne dla szkół: prelekcje, warsztaty, seminaria, wykłady. Sielankowy krajobraz i spokojna atmosfera domu pracy twórczej sprzyjały rozmowom, podczas których nierzadko okazywało się, jak wiele filmoznawcy i poloniści mają sobie nawzajem do powiedzenia. Dwie tak bliskie sobie dziedziny nauk humanistycznych powinny się uzupełniać, czerpać wzajemnie ze swoich osiągnięć, ustaleń, teorii i metodologii, aby osiągnąć bardzo ważny cel, jakim jest wszechstronne przygotowanie uczniów do lektury różnorodnych tekstów oraz do świadomego, refleksyjno-krytycznego uczestniczenia we współczesnej kulturze. Wydaje się zatem niewiarygodne, aby trudna miłość uniwersyteckiego filmoznawstwa i polonistyki nie miała nareszcie osiągnąć spełnienia.

XXII Ogólnopolska Konferencja Filmoznawcza: „Po transformacji – rzeczywistość przedstawiona w filmach krajów postkomunistycznych”. Radziejowice, 8-11.11.2012. Organizatorzy: Stowarzyszenie Edukacyjno-Kulturalne „Venae Artis”, Centralny Gabinet Edukacji Filmowej, Pałac Młodzieży im. J. Tuwima w Łodzi, Katedra Mediów i Kultury Audiowizualnej Uniwersytetu Łódzkiego, Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, Sieć Kin Studyjnych i Lokalnych Filmoteki Narodowej w Warszawie.