Wydawnictwo Akademickie Dialog od ćwierćwiecza pełni misję dostarczania polskiemu czytelnikowi materiałów dotyczących szeroko rozumianych kultur Orientu. W ofercie wydawniczej można znaleźć zarówno pozycje typowo akademickie, jak i popularyzatorskie czy literackie. Jedną z nowości jest książka napisana przez Katarzynę Górak-Sosnowską, doktor habilitowaną w dyscyplinie religioznawstwo, pracownika naukowo-dydaktycznego Szkoły Głównej Handlowej i ekspertkę od arabsko-muzułmańskiego kręgu kulturowego, oraz przez Wojciecha Cegielskiego, dziennikarza Polskiego Radia, korespondenta zagranicznego relacjonującego konflikty na Bliskim Wschodzie. Książka napisana jest w konwencji rozmowy i można odnieść wrażenie, że każdy z rozmówców odgrywa w niej z góry określoną rolę: Wojciech Cegielski wciela się w rolę „typowego Polaka”, czerpiącego wiedzę o świecie islamu z mediów czy z internetu, zaś rolą Katarzyny Górak-Sosnowskiej jako naukowca okazuje się dementowanie nieprawidłowych informacji krążących w obiegu publicznym, wyjaśnianie uproszczeń i dekonstruowanie stereotypów. To bez wątpienia książka bardzo ważna, szczególnie w obliczu fali uchodźców z Syrii i państw sąsiednich, która wywołuje w Polsce coraz silniejsze poczucie strachu wobec „obcego” i w konsekwencji coraz groźniejsze przejawy islamofobii i agresji na tle rasowym i religijnym.

Wbrew temu, co mówi tytuł, Górak-Sosnowska i Cegielski nie rozmawiają tylko o religii muzułmańskiej, ale o bardzo szeroko rozumianym świecie Islamu. Nasuwa się tu pytanie, dlaczego tytułowy „islam” nie jest napisany wielką literą – wskazywałoby to nie na samą religię, a na cały krąg kulturowy.

Książkę podzielono na czternaście rozdziałów, z których każdy dotyczy innego tematu związanego z islamem bądź państwami, w których ta religia dominuje. Możemy zatem poczytać na temat obecnej sytuacji politycznej w tym kręgu kulturowym, tj. o Arabskiej Wiośnie Ludów i przemianach, jakie zaszły od 2011 roku w krajach Afryki Północnej i Zatoki Perskiej, o fundamentalizmie muzułmańskim i terroryzmie, którego najgroźniejszą dzisiaj postacią jest tzw. Państwo Islamskie, czy o kryzysie uchodźczym w basenie Morza Śródziemnego. Kolejne rozdziały poświęcone zostały kwestiom społecznym takim jak pozycja kobiety w islamie czy stosunek religii do seksualności, w tym seksualności nienormatywnych (homoseksualizmu, transwestytyzmu, LGBT). W następnej części mowa o prawie muzułmańskim, o obecności muzułmanów w Europie i Polsce czy też o funkcjonujących w naszym społeczeństwie stereotypach na temat islamu. Ostatnie rozdziały stanowią swojego rodzaju ciekawostki na temat świata arabsko-muzułmańskiego: możemy się dowiedzieć o kulturze konsumpcyjnej, o złożach ropy naftowej i o muzułmańskiej bankowości.

Trzeba przyznać, że wybór tematów jest bardzo szeroki i niezwykle trafny. Podjęto tu chyba wszystkie wątki, które mogą zainteresować polskiego czytelnika niezaznajomionego z tą tematyką. Także osoba interesująca się tym kręgiem kulturowym będzie miała możliwość pogłębienia swojej wiedzy, usystematyzowania jej i zdobycia nowych, ciekawych informacji. Co więcej, na końcu książki znajduje się spis osób występujących w rozmowach oraz słownik terminów pochodzących z języka arabskiego, co znacznie ułatwi zrozumienie początkującemu na tym polu czytelnikowi. Ogromną wartość mają też przypisy znajdujące się w samym tekście. Choć Górak-Sosnowska jako badaczka i autorka tekstów stricte naukowych wyraża we wstępie obawę o zbyt dużą liczbę odsyłaczy (jest ich 85), to nie są one w żadnym stopniu obciążeniem, wręcz przeciwnie: pozwalają rozszerzyć lekturę o artykuły prasowe (w „Wysokich Obcasach” czy „Dużym Formacie”) i filmiki na YouTubie.

Książka „Rozmowy o islamie” zachowuje też równowagę pomiędzy problematyką błahą a poważną. Pierwsze rozdziały traktujące o polityce są dosyć pesymistyczne: Katarzyna Górak-Sosnowska nie sili się na poprawność polityczną i maluje realistyczny i przygnębiający obraz przemian zachodzących w krajach arabsko-muzułmańskich, których obecna sytuacja jest, jak stwierdza autorka, w dużej mierze wynikiem ingerencji ze strony Zachodu. Krytycznie ocenione zostają zatem Stany Zjednoczone i Europa Zachodnia – za wojnę w Iraku i Afganistanie, które bezpośrednio przyczyniły się do rozkwitu terroryzmu i wzmożonej działalności takich organizacji terrorystycznych jak Al-Ka’ida czy ISIS. Jednak książka nie jest cała napisana w takim tonie i po pierwszej części autorzy pozwalają sobie przejść do lżejszych tematów. Tym samym możemy przeczytać np. o muzułmańskiej Barbie, o obecności polskich zespołów heavymetalowych w Egipcie czy o mipsterz, czyli mieszkających w Stanach Zjednoczonych muzułmańskich hipsterach.

Jest to w dużej mierze bardzo przyjemna lektura, co nie umniejsza jej wagi poznawczej. Jak stwierdza we wstępie prof. Janusz Danecki, „Takie książki jak ta są bardzo potrzebne” (s. 7). Trudno się z nim nie zgodzić, szczególnie gdy napotyka się w internecie urastające do rangi prawdy objawionej brednie na temat religii bardzo słabo znanej w Polsce.

Katarzyna Górak-Sosnowska, Wojciech Cegielski: „Rozmowy o islamie”. Wydawnictwo Akademickie Dialog. Warszawa 2016.