ISSN 2658-1086
KRAKOWSKA BELLE EPOQUE (MNK: 'KRAKÓW 1900')
A
A
A
„Kraków 1900” to wystawa prezentowana w Kamienicy Szołayskich, która skupia się na ukazaniu życia literacko-artystycznego Krakowa w czasie przełomu wieków i okresie Młodej Polski. Wtedy to życie artystyczne kraju nieobecnego na mapie toczyło się w trzech zasadniczych ośrodkach – Krakowie, Lwowie i Zakopanem. Dzięki tej prezentacji cofamy się o ponad sto lat i przenosimy w krąg intelektualny miasta nasyconego nutą niepokoju i poczucia chylenia się ku upadkowi (w idei dekadentyzmu) oraz jednoczesną eksplozją następujących w coraz szybszym tempie zmian związanych z wejściem w nowy wiek.
Gdy wkraczając w klimat krakowskiej bohemy artystycznej początku XX wieku, zostają nam zaprezentowane w pierwszej kolejności panoramy i widoki miasta oraz portrety mieszkańców i osobistości z nim związanych. W dalszej kolejności przestrzenie, w których żyli, gdzie szczególną uwagę zwraca pokoik dziecięcy z ówczesnymi zabawkami i dominującym nad całością portretem „Dziewczynki z chryzantemami” Olgi Boznańskiej.
Duży nacisk ekspozycja kładzie na prezentację samej postaci artysty, z uwydatnieniem autoportretu, a tym samym dominacją postaci Jacka Malczewskiego. Młodopolski artysta jest synonimem nieograniczonego filozofa, czasami boga, a nawet demona, co widać na obrazie Wojciecha Weissa – „Demon”, gdzie skontrastowano dwie postaci – załamaną kobietę i obojętnego mężczyznę z twarzą Stanisława Przybyszewskiego.
Artysta jest również zaprezentowany w swojej pracowni, a jego osobiste przedmioty zyskują miano muzealiów. Ale artysta przełomu wieków jest przede wszystkim impulsem rozwoju życia kulturalnego miasta – przesiaduje w Lwowskiej Cukierni Jama Michalika, będąc „ironicznym prześmiewcą”.
Dzięki temu życie miasta, jak podkreślał Tadeusz Boy-Żeleński, przenosi się z Małego Krakowa do Wielkiego, poniekąd za sprawą prezydenta miasta Juliusza Leo, ale w dużej mierze dzięki licznym spotkaniom wybitnych indywidualności oraz wzajemnym inspiracjom. Życie przeprowadza się z salonów do knajpy, a cyganeria przywdziewa bez skrupułów uniform artysty. Miasto staje się synonimem młodości, życie – synonimem klubu i kawiarni.
Kolejnym istotnym punktem wystawy jest kobieta. Portrety pięknych i eleganckich dam, dla których mężczyźni tracili serca, rozum oraz majątki, kobiet przystrojonych na modłę francuską, dominują na wystawie. Pojawia się nowe spojrzenie na intymność oraz relacje damsko-męskie, szczególnie widoczne w twórczości Tadeusza Żmurko, Teodora Axentowicza, w którego przypadku nie można nie wspomnieć o prezentowanym portrecie „Rudej”, czy Władysława Ślewińskiego i jego „Czeszącej się”.
Bujny rozwój życia artystycznego Krakowa stał się możliwy za sprawą szybkiego i zarazem różnorodnego rozwoju instytucji z kulturą związanych. U schyłku wieku XIX powstaje wspomniana Jama Michalika (1895), z której wyłoni się, ku oburzeniu matron i dewotek, kabaret Zielony Balonik (1905). Dzięki reformie teatralnej stanie Teatr Miejski (1893), według projektu Jana Zawiejskiego, a nieopodal Pałac Sztuki (1901) Franciszka Mączyńskiego, gdzie siedzibę z Sukiennic przeniesie, pierwsze na ziemiach polskich, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych (1854). Szkoła Sztuk Pięknych, za sprawą Juliana Fałata, stanie się Akademią (1897). Powstaną też Wyższe Kursy dla Kobiet (1868) oraz Towarzystwo „Sztuka” (1897).
W tym czasie narodziły się dwa nurty inspiracji. Inspiracji pochodzących ze zdecydowanie innych kultur. Za sprawą Feliksa Jasieńskiego, który w 1901 roku przybywa ze swoją japońską kolekcją do Krakowa, pojawiają się liczne cytaty, inspiracje i odniesienia do sztuki orientalnej, obecne u artystów takich jak Julian Fałat, Leon Wyczółkowski, Józef Mehoffer czy Wojciech Weiss.
Z drugiej strony rodzi się dogłębne zamiłowanie do polskiej ludowości. Już w 1890 roku pojawiają się silne odniesienia do nieograniczonego motywu natury, idei romantyzmu i narodowego braterstwa. Kumulacja tych idei następuje w 1901 roku, kiedy powstaje Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana, która pod wpływem angielskiego ruchu Arts&Crafts stara się umiejscowić sztukę użytkową na równi sztuce (tak zwanej) czystej. Na wystawie wzrok przyciąga ogromny, kuchenny mebel Ludwika Pugeta, który w jego detalach cytuje elementy z polskiego folkloru.
W tym samym roku w Teatrze Miejskim wystawione zostaje „Wesele” Wyspiańskiego, a sam ślub poety Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną, który miał miejsce rok wcześniej w dworku Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach, staje się punktem zapalnym dla młodopolskiego odrzucenia obyczajowości mieszczańskiej i sztuki zachodnioeuropejskiej na rzecz sztuki orientalnej oraz powrotu do tradycji i wartości ludowo-narodowych.
Wystawa nie pomija innych aspektów życia w Krakowie około 1900 roku. Odnosi się do sportu i wspomina o narodzeniu dwóch czołowych, krakowskich klubów sportowych – Wisły Kraków oraz Cracovii. Wzmiankuje o życiu religijnym – tu warto zatrzymać się przy monochromatycznych pracach Piotra Stachiewicza, a także istotnych wydarzeniach, jak 500-lecie bitwy pod Grunwaldem, z których obchodami wiąże się arcyciekawa historia Pomnika Grunwaldzkiego.
Przed Jackiem Malczewskim mówi się o „poezyi” lub o „sile”. Przed Matejką nie mówi się już nic. Przed Wyspiańskim: genialny dziwak – podaje przewodnik „Na wystawie obrazów” prezentowany we fragmencie. Na tej wystawie warto powiedzieć za Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem: Eviva l'arte!
Gdy wkraczając w klimat krakowskiej bohemy artystycznej początku XX wieku, zostają nam zaprezentowane w pierwszej kolejności panoramy i widoki miasta oraz portrety mieszkańców i osobistości z nim związanych. W dalszej kolejności przestrzenie, w których żyli, gdzie szczególną uwagę zwraca pokoik dziecięcy z ówczesnymi zabawkami i dominującym nad całością portretem „Dziewczynki z chryzantemami” Olgi Boznańskiej.
Duży nacisk ekspozycja kładzie na prezentację samej postaci artysty, z uwydatnieniem autoportretu, a tym samym dominacją postaci Jacka Malczewskiego. Młodopolski artysta jest synonimem nieograniczonego filozofa, czasami boga, a nawet demona, co widać na obrazie Wojciecha Weissa – „Demon”, gdzie skontrastowano dwie postaci – załamaną kobietę i obojętnego mężczyznę z twarzą Stanisława Przybyszewskiego.
Artysta jest również zaprezentowany w swojej pracowni, a jego osobiste przedmioty zyskują miano muzealiów. Ale artysta przełomu wieków jest przede wszystkim impulsem rozwoju życia kulturalnego miasta – przesiaduje w Lwowskiej Cukierni Jama Michalika, będąc „ironicznym prześmiewcą”.
Dzięki temu życie miasta, jak podkreślał Tadeusz Boy-Żeleński, przenosi się z Małego Krakowa do Wielkiego, poniekąd za sprawą prezydenta miasta Juliusza Leo, ale w dużej mierze dzięki licznym spotkaniom wybitnych indywidualności oraz wzajemnym inspiracjom. Życie przeprowadza się z salonów do knajpy, a cyganeria przywdziewa bez skrupułów uniform artysty. Miasto staje się synonimem młodości, życie – synonimem klubu i kawiarni.
Kolejnym istotnym punktem wystawy jest kobieta. Portrety pięknych i eleganckich dam, dla których mężczyźni tracili serca, rozum oraz majątki, kobiet przystrojonych na modłę francuską, dominują na wystawie. Pojawia się nowe spojrzenie na intymność oraz relacje damsko-męskie, szczególnie widoczne w twórczości Tadeusza Żmurko, Teodora Axentowicza, w którego przypadku nie można nie wspomnieć o prezentowanym portrecie „Rudej”, czy Władysława Ślewińskiego i jego „Czeszącej się”.
Bujny rozwój życia artystycznego Krakowa stał się możliwy za sprawą szybkiego i zarazem różnorodnego rozwoju instytucji z kulturą związanych. U schyłku wieku XIX powstaje wspomniana Jama Michalika (1895), z której wyłoni się, ku oburzeniu matron i dewotek, kabaret Zielony Balonik (1905). Dzięki reformie teatralnej stanie Teatr Miejski (1893), według projektu Jana Zawiejskiego, a nieopodal Pałac Sztuki (1901) Franciszka Mączyńskiego, gdzie siedzibę z Sukiennic przeniesie, pierwsze na ziemiach polskich, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych (1854). Szkoła Sztuk Pięknych, za sprawą Juliana Fałata, stanie się Akademią (1897). Powstaną też Wyższe Kursy dla Kobiet (1868) oraz Towarzystwo „Sztuka” (1897).
W tym czasie narodziły się dwa nurty inspiracji. Inspiracji pochodzących ze zdecydowanie innych kultur. Za sprawą Feliksa Jasieńskiego, który w 1901 roku przybywa ze swoją japońską kolekcją do Krakowa, pojawiają się liczne cytaty, inspiracje i odniesienia do sztuki orientalnej, obecne u artystów takich jak Julian Fałat, Leon Wyczółkowski, Józef Mehoffer czy Wojciech Weiss.
Z drugiej strony rodzi się dogłębne zamiłowanie do polskiej ludowości. Już w 1890 roku pojawiają się silne odniesienia do nieograniczonego motywu natury, idei romantyzmu i narodowego braterstwa. Kumulacja tych idei następuje w 1901 roku, kiedy powstaje Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana, która pod wpływem angielskiego ruchu Arts&Crafts stara się umiejscowić sztukę użytkową na równi sztuce (tak zwanej) czystej. Na wystawie wzrok przyciąga ogromny, kuchenny mebel Ludwika Pugeta, który w jego detalach cytuje elementy z polskiego folkloru.
W tym samym roku w Teatrze Miejskim wystawione zostaje „Wesele” Wyspiańskiego, a sam ślub poety Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną, który miał miejsce rok wcześniej w dworku Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach, staje się punktem zapalnym dla młodopolskiego odrzucenia obyczajowości mieszczańskiej i sztuki zachodnioeuropejskiej na rzecz sztuki orientalnej oraz powrotu do tradycji i wartości ludowo-narodowych.
Wystawa nie pomija innych aspektów życia w Krakowie około 1900 roku. Odnosi się do sportu i wspomina o narodzeniu dwóch czołowych, krakowskich klubów sportowych – Wisły Kraków oraz Cracovii. Wzmiankuje o życiu religijnym – tu warto zatrzymać się przy monochromatycznych pracach Piotra Stachiewicza, a także istotnych wydarzeniach, jak 500-lecie bitwy pod Grunwaldem, z których obchodami wiąże się arcyciekawa historia Pomnika Grunwaldzkiego.
Przed Jackiem Malczewskim mówi się o „poezyi” lub o „sile”. Przed Matejką nie mówi się już nic. Przed Wyspiańskim: genialny dziwak – podaje przewodnik „Na wystawie obrazów” prezentowany we fragmencie. Na tej wystawie warto powiedzieć za Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem: Eviva l'arte!
„Kraków 1900”. Muzeum Narodowe w Krakowie. Kamienica Szołayskich im. F. Jasieńskiego. Kraków 22.06.2018-02.06.2019.
| Zadanie dofinansowane ze środków budżetu Województwa Śląskiego. Zrealizowano przy wsparciu Fundacji Otwarty Kod Kultury. |
 |
 |