ArtPapier

O radiu, które jest drugim po prasie w układzie chronologicznym medium masowym, napisano już wiele. Bywa ono przedmiotem zainteresowania zarówno medioznawców, mediolingwistów, kulturoznawców, jak i socjologów, psychologów czy muzykologów. Z literatury przedmiotu (zob. Kita 2018; Stachyra 2011; Stachyra 2019) niejednokrotnie wyłania się obraz medium wyjątkowego, bo pobudzającego za pomocą optymalnego wykorzystania sono- i galenosfery „wyobraźni wzrokowej” (Wójciszyn-Wasil 2018: 375). Specyfiką radia w tradycyjnej (niecyforwej) odsłonie jest jego awizualność, dzięki której powstają plastyczne obrazy pozwalające niemal na synestetyczny odbiór gatunków wyłaniających się radiowego strumienia, przenoszących słuchacza do świata fascynujących słuchowisk i reportaży, żywiołowych rozmów, nęcących zabaw czy różnorodnej muzyki. Atutem radia jest również jego zdolność do kreowania przekazu indywidualnego – to medium masowe, przemawiające do jednostki, trafiające do ucha odbiorcy jako coś bliskiego, spontanicznego czy nawet intymnego. Z tej krótkiej charakterystyki wyłania się obraz medium, które dostarcza wrażeń estetycznych, oddziałuje na zmysły odbiorców, tworząc barwny wachlarz wrażeń, pobudzających dźwiękiem naszą wyobraźnię.

Zgoła inną naturę radia odsłania książka „Rozrywkowe oblicze radia komercyjnego” autorstwa Pauliny Czarnek-Wnuk. Przede wszystkim dlatego, że autorka silny akcent kładzie na ogląd radia sformatowanego, prywatnego w kontekście ludyczności i rozrywkowości. Ponadto rozważa nowomedialne strategie rozrywki stosowane przez nadawców oraz dostrzega ważny współcześnie trend wychodzenia radia poza antenę i rozszerzania działalności także w innych przestrzeniach, na co zwraca uwagę coraz więcej badaczy (por. Kalisz, Tyc 2020; Wielopolska-Szymura 2012; Stachyra 2018).

Radio komercyjne, zapoczątkowało nową erę w radiofonii, oferując szeroką ofertę rozrywkową (zob. s. 56). Jednak współcześnie traci ono swój czar, urok, misyjność i artystyczny sznyt. Staje się fast foodem (zob. s. 43) oraz ulega procesom makdonaldyzacji, w wyniku czego dochodzi do „homogenizacji przekazu i dehumanizacji pracowników oraz słuchaczy, stających się jedynie trybikami w radiowej machinie” (s. 45).

Jednym ze sposobów na angażowanie odbiorców w rozrywkowe audycje radiowe są – wydaje się, że lubiane przez słuchaczy – telefony do studia, które pojawiają się zarówno jako jeden z elementów w gatunkach złożonych (np. morning show, game show czy w audycjach towarzyszących), jak i jako samodzielny gatunek (call-in, call-out i call-joke). Dla nadawcy telefony do studia to forma uatrakcyjnienia przekazu, udynamicznienia go poprzez wypełnienie wejść antenowych pochodzącymi od odbiorców treściami. Ale przede wszystkim jest to dowód, że rozgłośnia dociera do odbiorców, którzy są zainteresowani treściami pojawiającymi się na antenie, co buduje jej wizerunek (zob. s. 60). A dla słuchacza to możliwość publicznego zabrania głosu, wygrania nagrody, pozdrowienia kogoś czy po prostu zaistnienia w medium. Współczesne radio poprzez różne familiarne, ludyczne formy, które niezwykle szczegółowo zostały opisane przez Pauliny Czarnek-Wnuk, próbuje zachęcić odbiorców do swojej oferty, budując medialny obraz świata pełen biesiady i zabawy – wydaje się, że robi to skutecznie.

Bez wątpienia gatunki z elementami ludycznymi stanowią oś rozrywki audialnego medium. Czarnek-Wnuk wprowadza czytelnika w szczegóły zarówno rozrywki, jak i radia komercyjnego. Odczarowuje to medium i udowadnia, że dziś to przede wszystkim biznes (zob. s. 44), dlatego ważne są masowość i komercja, co powoduje, że stacje mają podobną ofertę. Nie wyróżniają się, nie zapadają w pamięć, ale przede wszystkim nie zaskakują wyszukanym formą czy niszowym tematem. Według Alberta Einsteina rozrywka stanowi jeden z elementów wzoru na szczęście (zob. s. 57), ale czy nadmiar rozrywki w radiu przynosi szczęście słuchaczom?

LITERATURA:

Kalisz A., Tyc E.: „Współczesne kwizy radiowe – popularny gatunek towarzyszącego medium w perspektywie genologicznej”. „Media i Społeczeństwo” 2020, nr 13.

Kita M.: „Dyskurs radiowy”. W: „Język w radiu. Antologia”. Red. M. Kita, I. Loewe. Katowice 2018.

Stachyra G.: „”. W: „Teorie komunikacji i mediów”. T. 4. Red. M. Graszewicz, J. Jastrzębski. Wrocław 2011.

Stachyra G.: „Liminalne tropy językowej komunikacji w radiowej audycji towarzyszącej. Perspektywa mediolingwistyczna radia w pracy”. W: „Komunikacja ponad granicami. Prace dedykowane profesor Małgorzacie Kicie”. Red. M. Czempka-Wewióra, A. Kalisz, M. Ślawska. Katowice 2019.

Stachyra G.: „. W: „Język w radiu. Antologia”. Red. M. Kita, I. Loewe. Katowice 2018.

Wielopolska-Szymura M.: „Od audialności do wizualności. Zjawisko konwergencji mediów we współczesnej radiofonii”. W: „Konwergencja mediów masowych i jej skutki dla współczesnego dziennikarstwa”. Red. Z. Oniszczuk, M. Wielopolska-Szymura. Katowice 2012.

Wójciszyn-Wasil A.: „Obrazy – nie tylko w wyobraźni. Wizualna ewolucja radia”. „Zeszyty Naukowe KUL” 2018, nr 1.

Paulina Czarnek-Wnuk: „Rozrywkowe oblicze radia komercyjnego”. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź 2021.

Zadanie dofinansowane ze środków budżetu Województwa Śląskiego.
Zrealizowano przy wsparciu Fundacji Otwarty Kod Kultury.