Najnowszy, podwójny numer pisma „Krytyka Polityczna” poświęcony został „Miejscom transformacji”. Jak się okazuje, pojęcie transformacji rozumiane jest przez redakcję i autorów bardzo szeroko. Teksty skupione w tomie przedstawiają interesujące spojrzenia i interpretacje fenomenów politycznych, ekonomicznych i gospodarczych nie tylko z obszaru postkomunistycznej Europy Środkowo-Wschodniej, który przychodzi na myśl jako pierwsze, niemal automatyczne skojarzenie ze słowem „transformacja”, lecz przybliżają także mechanizmy kryzysów wynikających ze zmian, jakie zachodzą w Hiszpanii czy Sudanie. Transformacja oznacza także ruchy społeczne i artystyczne, charakterystyczne dla terenów objętych dynamicznymi przemianami, których kierunek i wartość nie są wcale oczywiste. Rzetelne, nierzadko odważne artykuły wielu znakomitych autorów (takich jak np. Boris Buden, Jane Hardy, Borys Kagarlicki czy Przemysław Sadura) nakreślają możliwe tory myślenia o przemianach i wyznaczają ścieżki krytyczne na linii socjalizm – demokracja czy własność prywatna – gospodarka kapitalistyczna.

„Miejsc transformacji” zostało w piśmie wyznaczonych kilka: teksty podzielono na bloki tematyczne. Numer otwiera wywiad z popularnym amerykańskim filozofem polityki, Michaelem Walzerem, na temat możliwości zachowania czystych rąk przez demokratycznych polityków. Następnym tekstem jest słowny (Jędrzej Czerep) i fotograficzny (Marcin Kaliński) komentarz do jednego z najświeższych światowych wydarzeń spod znaku transformacji: referendum niepodległościowego, w wyniku którego ustalone jeszcze przez kolonizatorów terytorium Sudanu zostanie podzielone. To cenny głos w dyskusji na temat różnych strategii transformacji, przede wszystkim z uwagi na aktualność i rozszerzenie na perspektywę religijną, jaka w państwach EŚW nie jest aż tak widoczna.

„Miejskie transformacje”, kolejna część tomu, kreśli pejzaże miast, które uległy znaczącym zmianom w wyniku przemian ustrojowych i ideologicznego podejścia do kształtowania przestrzeni urbanistycznej. Oleksji Radynski wskazuje na paradoksy modernizacji architektonicznej Kijowa, natomiast Antonia Herrscher i Anna Cieplak spoglądają – choć z innych punktów widzenia – na Berlin i jego relacje z innymi miastami. Nie zabrakło też nietypowego portretu polskiego budownictwa, widzianego przez pryzmat ingerencji artystycznych – pomników czy prac malarskich Grzegorza Drozda.

Tytułowy dział, „Miejsca transformacji”, to zbiór ciekawych i krytycznych zarazem artykułów skupionych na dzisiejszym kształcie demokracji i kapitalizmu w krajach, gdzie są to ustroje nowe i – jak się okazuje – oparte na słabych fundamentach. Autorzy odsłaniają paradoksy myślenia o „młodych” państwach neoliberalnej demokracji, bezlitośnie demaskując strategie panowania i podporządkowania stosowane przez te kraje, które wzięły na siebie, nierzadko obłudną, misję „wychowywania” nowych adeptów demokracji. Ten blok tematyczny zasługuje na szczególną uwagę, gdyż proponuje nowatorskie i racjonalne ujęcia transformacji ustrojowej, stroniące od stylistyki patosu i romantycznego bohaterstwa, a równocześnie przywołujące tematy palące i bardzo aktualne, jak na przykład kwestię budowy autostrad i kolei szybkich prędkości, która w Polsce zmierza do wykluczenia ogromnych obszarów małych miast i wsi od komunikacji z dużymi ośrodkami.

Niezwykle interesujące są „Pornotransformacje” – zbiór tekstów rozważających bliski związek transformacji gospodarczej z rozwojem przemysłu pornograficznego na terenach EŚW. Jakub Majmurek wskazuje na bezpośrednie przełożenie początków polskiego kapitalizmu na „uwiedzenie pornografią”, a Lech M. Nijakowski rozszerza pole analizy aż do historii XVI-wiecznej, kiedy to wynalazek druku po raz pierwszy wywołał dyskusję nad pornografią.

Znajdziemy w nowej „Krytyce Politycznej” także dział „Democracia Real Ya!”, przybliżający czytelnikom polityczną sceną rewolucyjnej Hiszpanii. Artykuły zmierzające do wyjaśnienia i ekonomicznej analizy obecnej sytuacji, w jakiej znalazła się Hiszpania (Piotr Kuczyński, Maciej Gdula) uzupełnione są Manifestem Ruchu 15 Maja oraz Postulatami inicjatywy Democracia Real Ya! Niewątpliwie jest to zbiór tekstów cennych, po pierwsze dlatego, że dają one materiał do porównań kryzysu na różnych terenach, po drugie – pozwalają na dostrzeżenie uniwersalnych mechanizmów, jakie rządzą dynamiką ruchów społecznych i politycznych, uzależnionych od gospodarczej sytuacji kraju.

W piśmie nie zabrakło także stałych działów poświęconych literaturze, krytyce, tłumaczeniom i sztuce. Gratką dla miłośników dobrej prozy będzie z pewnością opisany jako „początek i koniec niedokończonej powieści” „Spam” Ignacego Karpowicza, nominowanego do Nagrody Literackiej Nike i laureata „Paszportu Polityki”. Zaciekawić może także Tomasz Piątek, wchodzący w dialog z Arłukowiczem i Gowinem, albo Slavoj Žižek, zadający pytania wydawcy Beacie Stasińskiej.

Graficzne opracowanie „Miejsc transformacji” również stoi na wysokim poziomie. Pismo prezentuje – pod hasłem Berlin Biennale – kilka prac z cyklu „400 kobiet”, wymyślonego przez Tamsyn Challenger w hołdzie kobietom zamordowanym w 1993 roku w Ciudad Juárez w Meksyku. Artystyczne ujęcie politycznej tematyki przedstawiają też komiksy Anny Pluty (tu przestrzenią jest Gdańsk) czy Mariny Napruszkiny (opowieść o białoruskiej opozycji). Wszelkie ilustracje stanowią istotny kontekst i uzupełnienie tematów poruszanych w artykułach pisma.

„Miejsca transformacji” to numer stojący na wysokim poziomie merytorycznym, zawierający wiele cennych artykułów kompetentnych autorów. Redakcja „Krytyki Politycznej” – mimo jasno zdefiniowanej opcji ideowej – po raz kolejny dowiodła, że dba o różnorodność w doborze tekstów oraz o wielość reprezentowanych w piśmie stanowisk. I tym razem znaleźć można potencjalne drogi polemiki pomiędzy tekstami, które pozostawiają czytelnikowi spore pole dla własnych analiz, porównań i zachęt, by oddać swój własny, krytycznopolityczny głos. Obszerność podwójnego numeru zaowocowała niebywale bogatą tematyką. Transformacje stały się inspiracją dla rozważań natury ekonomicznej i gospodarczej, ale także filozoficznej i artystycznej. Zespół „Krytyki Politycznej” uznać może najnowszy numer pisma za kolejny sukces w zakresie zbliżania do siebie różnych dziedzin refleksji oraz mobilizowania kręgu intelektualnego do skupienia się na tematach palących i ważnych dla dzisiejszej sytuacji społecznej.

„Krytyka Polityczna” 2011 nr 27-28: „Miejsca transformacji”.