Takashiemu Miikemu brakuje szczęścia do międzynarodowej dystrybucji. Jego filmy trafiają do kin tylko w ramach skupionych na azjatyckim kinie festiwali lub jak jeden z jego najnowszych – oczywiście nie najnowszy, bo pomimo wkroczenia w siódmą dekadę życia, reżyser wciąż robi filmy tak szybko, że nikt nie potrafi za nim nadążyć – lądują po cichu na cyfrowych platformach. Zgodnie z tym modelem, na początku czerwca bez żadnej zapowiedzi do biblioteki Netfliksa został dodany „Potwór w masce”.

Pracoholizm Miikego nie pozwala mu opuszczać planu filmowego, na którym spędza większość swojego czasu, a scenariusze trafiają do niego według reguły „kto pierwszy ten lepszy”, jak sam mówi: „Nie wybieram swoich projektów. Myślę, że to one wybierają mnie” (Billington 2017). Dzięki temu może spokojnie spędzać czas za kamerą, a nie nad klawiaturą. W najgorętszych latach boomu na V-Cinema (japońskie filmy skierowane bezpośrednio do dystrybucji domowej na kasetach wideo) ten tryb pracy pozwalał mu na reżyserowanie nawet siedmiu produkcji rocznie!

W tym pościgu za stworzeniem dwustu obrazów („Potwór w masce” plasuje się pod numerem około stu dwudziestym w jego filmografii) zaskakuje, że prawie zawsze nadaje on swój autorski charakter większości trafiających w jego ręce tekstów. Udało mu się to zrobić również ze scenariuszem Hiroyoshiego Koiwaiego do „Potwora w masce”. Fabuła i zawarte w niej motywy idealnie wpisują się w styl Miikego, niestety stanowią one najsłabsze ogniwo produkcji, ponieważ opowieść prowadzona jest niezwykle chaotycznie. Scenarzysta mnoży wątki, postacie, wielkim odkryciom w detektywistycznej intrydze brakuje impaktu, a to wszystko bezskutecznie próbuje ze sobą spiąć przy pomocy czytanej przez bohaterów bogato ilustrowanej książki dla dzieci z baśnią o tytułowym drwalu-mordercy.

Wychowany w sierocińcu prawnik Akira (Kazuya Kamenashi) zostaje zaatakowany przez noszącego potworną maskę mordercę uzbrojonego w topór. Napastnik mógł wykończyć Akirę, jednak z niezrozumiałych powodów ulatnia się przed zadaniem ostatecznego ciosu. Prawnik trafia do szpitala, gdzie dowiaduje się o chipie umieszczonym w jego głowie. Delikatna technologia uległa uszkodzeniu, co powoli zmienia jego tożsamość. Akira i policyjna plofilerka Toshiro (Nanao) osobno muszą wrócić do niezamkniętych spraw z przeszłości, aby uchwycić mordercę i poznać genezę chipu. Osobno, bo Akira również jest mordercą i wolałby, żeby policja się o tym nie dowiedziała, a motywacja stojąca za jego próbami odnalezienia Potwora to nie sprawiedliwość, a zemsta.

Wszystko komplikuje się jeszcze bardziej przez nadmiar postaci, a obserwowanie większości z nich nie jest szczególnie ciekawe. Najpierw poznajemy Akirę, współpracującego z nim lekarza, narzeczoną Akiry, seryjnego mordercę, profilerkę Toshiro i jeszcze kilku innych policjantów… a to wciąż nie wszyscy! Nadmiar bohaterów i bohaterek sprawia, że w drugim akcie akcja filmu kompletnie się zatrzymuje. Nieciekawa scena z jedną grupą postaci przecina się z równoległą nieciekawą sceną z innymi postaciami. Sekwencje te mają dostarczyć widzom i bohaterom kolejne elementy układanki, ale w narracyjnym bałaganie stają są one kontrproduktywne i z rzadka udaje im się coś rozjaśnić.

Gdyby obraz ten powstał w latach 90. i trafił bezpośrednio na VHS-y, polski tłumacz mógłby zaszaleć z tytułem, przetłumaczyć tagline „Psychopata kontra Seryjny Morderca!” i wykorzystać go jako tytuł, zachęcając przy tym do seansu poprzez oszustwo, bo ten konflikt zostaje przykryty przez wątek policyjny. Psychopata Akira robi na ekranie pełno „psychopatycznych” rzeczy. Jednak, jak na film o seryjnym mordercy, „Potwór w masce” ma zaskakująco mało seryjnych morderstw, przy których reżyser taki jak Miike mógłby popisać się swoimi umiejętnościami.

Momentami filmowi brakuje wyraźnego podpisu Miikego. Tego zdecydowanie więcej uświadczymy w jego najnowszym filmie „Midnight”, krótkometrażówce mającej reklamować najnowszy model iPhone’a, z użyciem którego całość została zrealizowana. Szalona opowieść o tajemniczym taksówkarzu pomagającym ściganej przez zabójców nieznajomej powstała na podstawie mangi Osamu Tezuka. Otwarcie „Potwora w Masce” sugeruje film o znacznie mroczniejszym klimacie i większym potencjale. Grupa policjantów w garniturach wchodzi na teren podejrzanej posiadłości, schodzi do piwnicy, gdzie czeka na nich kobieta przeprowadzająca eksperymenty na dzieciach, otoczona dziwaczną aparaturą, przy niej chłopczyk czyta bajkę o morderczym drwalu, a w pomieszczeniu obok znajdują się pozszywane zwłoki dzieci wrzucone do metalowych beczek. Reszcie filmu nie udaje się powtórzyć napięcia i atmosfery z jego początku. Na szczęście nie można powiedzieć, że całość jest źle zrealizowana, w końcu to Miike, a reżyserując thriller, nie zejdzie on poniżej pewnego poziomu.

Reżyser walczy ze scenariuszem, poszukując okazji, w których mógłby zaprezentować uwielbiane przez siebie krwawe szaleństwo. Najlepsze momenty to te, w których bawi się z przemocą i montażem, jak kiedy Toshiro rekonstruuje przebieg morderstwa, co tworzy okazję do serii interesujących przejść między ujęciami łączącymi teraźniejszość z retrospekcjami i odrobiną cyfrowej posoki.

Rozkwitający w Japonii w latach 80. rynek wideo wytworzył własną estetykę. Anegdota mówi o producencie Toei, który po tym, jak dowiedział się, że klienci wypożyczalni regularnie przewijają tylko do najlepszych, czyli najszybszych, najbrutalniejszych, najseksowniejszych momentów, zaproponował stworzenie filmów odpornych na przewijanie – krótkich dynamicznych obrazów: minimum dialogów – maximum akcji (zob. Mes 2019). Z pewnością omawianemu obrazowi nie zaszkodziłby powrót do tych korzeni, bo skoro to straight-to-streaming, to kusi ominięcie przestojów i przewinięcie bezpośrednio do tych najintensywniejszych sekwencji – jak to robili miłośnicy VHS.

LITERATURA:

A. Billington: „Interview: Japanese Director Takashi Miike on Filmmaking & Violence”. https://www.firstshowing.net/2017/interview-japanese-director-takashi-miike-on-filmmaking-violence/. 2017.

T. Mes: „V-cinema: Japońska rewolucja wideo”. https://www.piecsmakow.pl/lecture.s?id=872. 2019.

„Potwór w masce” („Kaibutsu no kikori”). Reżyseria: Takashi Miike. Scenariusz: Hiroyoshi Koiwai. Obsada: Kazuya Kamenashi, Nanao, Riho Yoshioka, Kiyohiko Shibukawa, Shota Sometani, Shido Nakamura. Japonia 2023, 118 min.