ISSN 2658-1086
NIEZABAWNA ZABAWA W PATRIARCHAT (SARA AHMED: 'PRZEWODNIK FEMINISTYCZNEJ PSUJZABAWY')
POMIĘDZY POTRZEBNYM A POWTARZALNYM (RENATA KIM: 'POMIĘDZY. HISTORIE OSÓB NIEBINARNYCH')
ZAPRASZAM NA BAAL ('TEKSTY Z UGARIT. TŁUMACZENIE I KOMENTARZ. TOM I. MITY')
Marta Bieganowska-Molendowska,
INTERDYSCYPLINARNIE O FENOMENIE HALUCYNACJI SŁUCHOWYCH (IZABELA STEFANIAK: 'O SŁYSZENIU ?GŁOSÓW?. OMAMY SŁUCHOWE W TEORII I PRAKTYCE KLINICZNEJ')
A
A
A
Objawy wytwórcze, do których zaliczamy przede wszystkim halucynacje i urojenia, z jednej strony przyciągają uwagę otoczenia, ale z drugiej – budzą niepokój i strach. Często portretowane w światowym kinie (np. „Wstręt” Romana Polańskiego), jawią się jako synonim szaleństwa. Badania z zakresu psychopatologii pokazują jednak, iż objaw w postaci omamu nie zawsze jest równoznaczny z choroba psychiczną. Całkiem spory odsetek osób z tzw. populacji nieklinicznej, czyli osób bez diagnoz psychiatrycznych w momencie badania, doświadczyło lub doświadczy jakiegoś objawy psychopatologicznego z kręgu objawów psychotycznych. Doskonałym przykładem są omamy w czasie zapadania w sen lub wybudzania się.
Izabela Stefaniak w swoim opracowaniu „O słyszeniu »głosów«” dyskutuje współczesny stan wiedzy nt. omamów słuchowych, zwłaszcza tych o charakterze złożonym. Warto zaznaczyć, iż omamy słuchowe rozciągają się na kontinuum od form bardziej podstawowych (np. trzaski, stuki) po rozbudowane i czasem wieloosobowe dialogi. Omam zatem omamowi nie jest równy. Kluczowym kryterium rozpoznawania omamu pozostaje jednak silny sąd kategoryzujący o istnieniu obiektu/stanu rzeczy, który nie istnieje w rzeczywistości, oraz błędny sąd realizujący, czyli silne przeświadczenie o prawdziwości własnego przekonania.
Autorka przedstawia zróżnicowane podejścia do zagadnienia halucynacji słuchowych, proponując, by raczej w ich syntezie szukać wskazówek klinicznych do pracy z pacjentem. Stanowiska fenomenologiczne są zainteresowane doświadczeniem objawu, stanowiska poznawcze – tym, jak procesy uwagi, myślenia i percepcji mogą generować sądy o istnieniu czegoś, co w rzeczywistości nie występuje poza umysłem pacjenta. Stanowiska neurofizjologiczne szukają uwarunkowań omamów w zaburzeniach neuroanatomicznych lub w zaburzeniach transferu informacji między neuronami. Klinicysta powinien zdawać sobie sprawę, co każde z podejść wnosi do rozumienia obrazu klinicznego pacjenta, i zręcznie integrować te wiedzę w celu adekwatnej pomocy.
Praca Stefaniak jest w dużej mierze także przewodnikiem po terapii osób doświadczających przewlekłych „głosów”. Autorka prezentuje podejścia poznawczo-behawioralne, zintegrowane z oddziaływaniami psychiatrycznymi, oparte na terapii akceptacji i zaangażowania. Pokazuje również podejście oparte na wykorzystaniu nowych technologii. Wykorzystuje ono np. awatary, które stają się dla pacjenta personifikacją wewnętrznego (najczęściej dominującego) „głosu”. Zaś kontakt z tak wygenerowanym awatarem (pacjent sam nadaje mu właściwości „głosu” takie jak tembr, szybkość, a nawet wizerunek twarzy) pozwala na lepsze radzenie sobie z objawami. Co warte podkreślenia, autorka wdraża wraz z zespołem tę metodę w Polsce. Z klinicznego punktu widzenia nad wyraz cenne są ostatnie rozdziały książki, w których pokazano konkretne zapisy pracy z osobami doświadczającymi omamów słuchowych.
Książka Stefaniak jest z pewnością pozycją dla specjalistów zdrowia psychicznego. Osoba zainteresowana tematem czy człowiek doświadczający omamów także mogą zajrzeć do tej publikacji, jednak może dla nich stanowić wyzwanie to, by przedstawione obserwacje osadzić w ogólnej wiedzy z zakresu psychopatologii i neuroanatomii. Sądzę, że to nie wada tej książki – jest to publikacja dla konkretnego adresata. Pewne ograniczenie opracowania stanowi zdefiniowanie węzłowego problemu, którym autorka się zajmuje, w kategoriach „przewlekłych omamów słuchowych” rozumianych jako izolowany objaw. Co prawda omamy nie są domeną jedynie schizofrenii, jednak tło kliniczne (depresja, zaburzenia schizoafektywne, zaburzenia osobowości) wydaje się odgrywać znaczącą rolę w holistycznym spojrzeniu na naturę „głosu” i jego leczenie. Rozumiem tę pozycję zatem jako dogłębne studium objawu, ubogacające rozumienie psychopatologii u klinicysty, jednak konieczne do połączenia z innymi aspektami rozumienia pacjenta. Niewątpliwą zalecą pozycji jest jednak bazowanie na naprawdę aktualnej i dobrej literaturze przedmiotu.
Izabela Stefaniak w swoim opracowaniu „O słyszeniu »głosów«” dyskutuje współczesny stan wiedzy nt. omamów słuchowych, zwłaszcza tych o charakterze złożonym. Warto zaznaczyć, iż omamy słuchowe rozciągają się na kontinuum od form bardziej podstawowych (np. trzaski, stuki) po rozbudowane i czasem wieloosobowe dialogi. Omam zatem omamowi nie jest równy. Kluczowym kryterium rozpoznawania omamu pozostaje jednak silny sąd kategoryzujący o istnieniu obiektu/stanu rzeczy, który nie istnieje w rzeczywistości, oraz błędny sąd realizujący, czyli silne przeświadczenie o prawdziwości własnego przekonania.
Autorka przedstawia zróżnicowane podejścia do zagadnienia halucynacji słuchowych, proponując, by raczej w ich syntezie szukać wskazówek klinicznych do pracy z pacjentem. Stanowiska fenomenologiczne są zainteresowane doświadczeniem objawu, stanowiska poznawcze – tym, jak procesy uwagi, myślenia i percepcji mogą generować sądy o istnieniu czegoś, co w rzeczywistości nie występuje poza umysłem pacjenta. Stanowiska neurofizjologiczne szukają uwarunkowań omamów w zaburzeniach neuroanatomicznych lub w zaburzeniach transferu informacji między neuronami. Klinicysta powinien zdawać sobie sprawę, co każde z podejść wnosi do rozumienia obrazu klinicznego pacjenta, i zręcznie integrować te wiedzę w celu adekwatnej pomocy.
Praca Stefaniak jest w dużej mierze także przewodnikiem po terapii osób doświadczających przewlekłych „głosów”. Autorka prezentuje podejścia poznawczo-behawioralne, zintegrowane z oddziaływaniami psychiatrycznymi, oparte na terapii akceptacji i zaangażowania. Pokazuje również podejście oparte na wykorzystaniu nowych technologii. Wykorzystuje ono np. awatary, które stają się dla pacjenta personifikacją wewnętrznego (najczęściej dominującego) „głosu”. Zaś kontakt z tak wygenerowanym awatarem (pacjent sam nadaje mu właściwości „głosu” takie jak tembr, szybkość, a nawet wizerunek twarzy) pozwala na lepsze radzenie sobie z objawami. Co warte podkreślenia, autorka wdraża wraz z zespołem tę metodę w Polsce. Z klinicznego punktu widzenia nad wyraz cenne są ostatnie rozdziały książki, w których pokazano konkretne zapisy pracy z osobami doświadczającymi omamów słuchowych.
Książka Stefaniak jest z pewnością pozycją dla specjalistów zdrowia psychicznego. Osoba zainteresowana tematem czy człowiek doświadczający omamów także mogą zajrzeć do tej publikacji, jednak może dla nich stanowić wyzwanie to, by przedstawione obserwacje osadzić w ogólnej wiedzy z zakresu psychopatologii i neuroanatomii. Sądzę, że to nie wada tej książki – jest to publikacja dla konkretnego adresata. Pewne ograniczenie opracowania stanowi zdefiniowanie węzłowego problemu, którym autorka się zajmuje, w kategoriach „przewlekłych omamów słuchowych” rozumianych jako izolowany objaw. Co prawda omamy nie są domeną jedynie schizofrenii, jednak tło kliniczne (depresja, zaburzenia schizoafektywne, zaburzenia osobowości) wydaje się odgrywać znaczącą rolę w holistycznym spojrzeniu na naturę „głosu” i jego leczenie. Rozumiem tę pozycję zatem jako dogłębne studium objawu, ubogacające rozumienie psychopatologii u klinicysty, jednak konieczne do połączenia z innymi aspektami rozumienia pacjenta. Niewątpliwą zalecą pozycji jest jednak bazowanie na naprawdę aktualnej i dobrej literaturze przedmiotu.
Izabela Stefaniak: „O słyszeniu »głosów«. Omamy słuchowe w teorii i praktyce klinicznej”. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2023.
| Zadanie dofinansowane ze środków budżetu Województwa Śląskiego. Zrealizowano przy wsparciu Fundacji Otwarty Kod Kultury. |
 |
 |