„Szczeliny. Kobiety w sztukach per formatywnych”

6-9 marca 2025 roku, Instytut Grotowskiego, Wrocław

Kuratorka: Monika Wachowicz

Przestrzenie we Wrocławiu:

Sala Teatru Laboratorium (Przejście Żelaźnicze, Rynek-Ratusz 27)

Czytelnia im. Ludwika Flaszena (Przejście Żelaźnicze, Rynek-Ratusz 27)

Studio na Grobli (ul. Na Grobli 30-32)

Centrum Sztuk Performatywnych Instytutu Grotowskiego, ul. Księcia Witolda 62

Bulwary, ul. Księcia Witolda 11

 

„Szpary intrygują nie tylko dlatego, że nie możemy zobaczyć, czy jest w nich coś, czy nie ma. Podejrzewamy, że z tych zagłębień rzeczywistości może wyłonić się coś nowego. A mamy podstawy do takich oczekiwań (i obaw), bo szpary, ukrywając, stwarzają pomyślne warunki, by rozwijało się w nich wszystko, co wyprowadzone przedwcześnie na zewnątrz zostałoby zniszczone. Jeżeli więc z rzeczywistości, w której istniejemy, może wyłonić się jakaś inna jej postać, trzeba spodziewać się tego zdarzenia w szparze” (J. Brach-Czaina: „Szczeliny istnienia”, 2018, s. 156-157).

To cytat ze „Szczelin istnienia” Jolanty Brach-Czainy, której esej zainspirował kuratorkę naszego przeglądu, Monikę Wachowicz, do zorganizowania cyklicznego projektu łączącego różne formy sztuki, takie jak teatr, performans, rozumiany również jako body art, instalacja, fotografia, film czy muzyka.

Punktem wyjścia jest zaproszenie twórczyń do wspólnego projektu artystycznego, eksplorującego kobiecy potencjał w sztukach performatywnych oraz rolę kobiety i artystki w społeczeństwie. Przegląd porusza również najdelikatniejsze strony zmagania się kobiecego ciała z chorobą, traumą, naruszeniem nietykalności cielesnej. Wachowicz z oddaniem, ale i ogromną czułością przygląda się jako kuratorka kobiecej sile, której sedno tkwi w umiejętnym łączeniu pracy artystycznej ze zwykłą codziennością.

Tegorocznym nieformalnym motywem SZCZELIN jest ogień, który – podobnie jak miłość – bywa formujący. Potrafi niszczyć, ale również rozpalić: inspirację, energię, wewnętrzną siłę… Ogień jest relacyjny i to przy nim się spotykamy, by lepiej się poznać. Tak traktujemy nasz Przegląd Sztuki Performatywnej, który jest SPOTKANIEM.

W tekście kuratorskim Monika Wachowicz pisze, że „droga artystki/artysty, pozostaje tajemnicą. Jest wypatrywaniem własnego powołania w samotnej i bezczasowej wędrówce. Wierzę, że jest naznaczona autentycznością, bezkompromisowością oraz oddaniem się sobie, a zarazem (co wydaje się sprzeczne) oddaniem się światu. Tylko wtedy może ona/on pogłębić i rozwinąć swą indywidualność”.

Kuratorka zaprosiła do projektu kilkadziesiąt osób artystycznych, które „wtapiając się w szarzyznę świata, wnikają w jego najmniejsze pęknięcia. Otwierają jego wewnętrzną przestrzeń na herstorie – nieznane, lecz rozpoznawalne i czytelne dzięki zachowaniu w nich swojej autentyczności i indywidualności”. 

Program tegorocznej edycji SZCZELIN skupia się na performatywnych formach twórczości kobiet, które eksplorują kobiece emocje (monodram „OUN” Katarzyny Pawłowskiej), podważają kulturowo im przypisywane role społeczne („Wszystko robisz źle” Anny Steller), ale również są krytycznym komentarzem do aktualnych wydarzeń, takich jak ludobójstwo w Strefie Gazy (performans „Lament” Aurory Lubos). Pokażemy także nastrojową kantatę performatywną pt. „Kobieta, w którą wpisane jest koło” Rity Jankowskiej i Mai Miro, która jest splotem reportersko-onirycznych medytacji wokół nowego rozumienia życia i relacji po doświadczeniu transformacji traumy. Forma kantaty wpływa na odbiór publiczności – jest wielowątkową opowieścią wokół teatru, koncertu i performansu, łączy medytacyjny tekst, dźwiękową warstwę elektroniczną oraz instrumentalną (flety, instrumenty perkusyjne). Performans taneczny Eleni Ploumi pt. „Miss lightenment” to otwarte pytanie o miłość i próba uchwycenia tego, co ulotne. Performans „2” Katarzyny Pastuszak z muzyką Joanny Dudy wprowadza dialogiczność w sytuację stawania się wobec innego, o byciu pomiędzy dwoma bytami. Szczeliny 2025 to również zmaganie się z ludzkimi emocjami i (auto)wiwisekcja nad własnymi przeżyciami, herstoria walki z chorobą i dorastania w toksycznym środowisku. Agata di Masternak w performansie/instalacji „Wielkie głowy” zaprasza nas do swojego prywatnego świata, dzieląc się najintymniejszymi przeżyciami, które w procesie artystycznym (malowanie na żywo) stanowią próbę przełamania własnych ograniczeń i traumatycznego procesu dorastania. Hana Umeda, poruszając traumatyczny wątek przemocy seksualnej wobec kobiet (gwałt) w swoim performansie „Rape flower”, przywołuje tradycję XIX-wiecznej sztuki japońskiej uprawianej wyłącznie przez kobiety, z których część doświadczyła przemocy seksualnej. Umeda przeprowadza śledztwo na własnym ciele, a doświadczenie gwałtu nie traktuje jako pojedyncze doświadczenie traumy, lecz stan permanentny.

Nie pokazujemy tylko performansu! 

Zapraszamy również na wystawę fotografii Joanny Nowickiej pt. „Portret kobiety”, która opowiada o kobietach po doświadczeniu onkologicznym. Pozowanie przed obiektywem stało się dla nich formą terapii. Każdy portret zawiera autorski komentarz bohaterki zdjęcia w formie wzmacniających „słów na życie”. Z kolei pokaz filmu „Twarze Agaty / Faces of Agata” w reżyserii Małgorzaty Kozery stanowi dokumentalny zapis historii choroby artystki Agaty di Masternak. Jej twarz, w wyniku choroby nowotworowej, została poddana 30 operacjom, a sama artystka postanowiła zmagania ze śmiertelną chorobą przekuć w proces artystyczny. To opowieść o mocy tworzenia, kruchości i sile, umieraniu, ale też odradzaniu się i zwycięstwie, w którym nie ma wygranej.

Ważnym punktem „Szczelin” jest spektakl „Materiały do pokojówek” Studia Wachowicz/Fret. To opowieść o kobietach z różnych stron świata z doświadczeniem uchodźczym, które są zamknięte w przestrzeni schroniska dla uchodźców. Sytuacja ta zmusza je do wypracowania wspólnego języka, który nie jest ich językiem ojczystym. Stanowi on jednak narzędzie do zbudowania nowej tożsamości i odzyskania godności.

 

Biogramy wybranych artystek:

Katarzyna Pawłowska – aktorka, reżyserka, pedagożka teatru, prowadzi liczne warsztaty aktorskie i teatralne pod nazwą: „Strefa Wolnej Głowy u Fredry”. Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie (Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu – Wydział Lalkarski). Współzałożycielka niezależnego Teatru Porywacze Ciał z Poznania. Od ponad 30 lat tworzy scenariusze i reżyseruje spektakle dla dorosłych oraz dla dzieci w Teatrze Dzieci Miłość. Przez ok. 20 lat współtworzyła spektakle dla najnajów w Studio Teatralnym Blum. 

Rita Jankowska – pisarka, dramaturżka, reżyserka off-teatru, performerka. Założycielka autorskiego Teatru Błękitna Sukienka (2010–2017). Autorka utworów dramatycznych i poematów dokumentalnych zrealizowanych scenicznie, w formie słuchowisk, czytań performatywnych, projektów teatralnych ze społecznościami Gdańska. Do realizowanych przez siebie projektów powołuje chóry społeczne, z którymi pracuje na przecięciu dramy, czytania performatywnego i performansu. W 2023 roku ukazała się jej debiutancka książka prozatorska o transformacji traumy poprzez artystyczną drogę „Dryfujące słońca” wydana nakładem wydawnictwa papierwdole/Katalog Press. 

Maja Miro – multiflecistka, improwizatorka, kompozytorka. Tworzy autorskie projekty z udziałem fletów dawnych i nietypowych. Współpracuje z artystami reprezentującymi różne dziedziny sztuki. Jest kuratorką festiwalu instrumentów historycznych Cappella Angelica i wykładowczynią Akademii Muzycznej w Gdańsku.

Anna Steller – urodziła się w 1979 roku w Gdańsku. Jest performerką, tancerką i choreografką. Na scenie zaczęła występować w 1993 roku w Teatrze Dada von Bzdülöw. Od wielu lat tworzy performanse oraz spektakle. Jest członkiem kolektywu „Osób opiekujących się”, z którym zdobyła główną nagrodę na 7. Gdańskim Biennale Sztuki w 2023 roku. 

Aurora Lubos – gdańska niezależna artystka, związana od 25 lat z trójmiejską i brytyjską sceną artystyczną. Od 2000 roku performerka angielskiego teatru Vincent Dance Theatre. Od 2019 współzałożycielka i członkini Stowarzyszenia Arbuz, które działa na rzecz uchodźców i osób z utrudnionym dostępem do edukacji i sztuki. Jej najważniejsze prace to: „Akty” zrealizowany w oparciu o historie osób doświadczających przemocy w rodzinie, „Witajcie/Welcome”, który był reakcją na kryzys migracyjny w 2015 roku oraz „Z wody”, performans powstały w wyniku niezgody artystki na niemą śmierć.

Joanna Nowicka – portretując, skupia uwagę na indywidualnych cechach osobowości, unikatowości osoby portretowanej. Jej przygoda z fotografią trwa od ponad 22 lata, a od 2006 roku zajmuje się fotografią zawodowo – współpracuje z instytucjami, przedsiębiorcami, artystami. Tworzy przede wszystkim portrety, ale też ilustracje (scenki z udziałem ludzi) oraz fotografie architektury i wnętrz. Najczęściej pracuje w swoim Studio Portretowym w śródmieściu Katowic. Tworzy też swoje autorskie projekty, np. „Piękni ludzie” – to minimalistyczne portrety studyjne, czy „One People Story” – długoterminowy koncept realizowany klasyczną metodą na kliszy czarno-białej. Od 2012 roku należy do Związku Polskich Artystów Fotografików.

Eleni Ploumi – grecka performerka i choreografka, pracująca w Tilburg w Holandii. Ukończyła studia w zakresie teatru tańca w Fontys Dance Academy. Przed rozpoczęciem nauki w akademii była tancerką hip-hopową i housową. Jako artystka teatru tańca zawsze występuje w swoich własnych, autorskich kreacjach, ponieważ fascynuje ją silna relacja między nią a publicznością podczas występów na żywo.

Joanna Duda – wybitna pianistka, kompozytorka, improwizatorka. Porusza się w muzyce jazzowej, eksperymentalnej i współczesnej. Projekty artystki wyróżniają się unikatową oryginalnością i są to solo (KEEN Alpaka rec. 2019) i Joanna Duda Trio (FUMITSUKE 2021, Echo Production). Oba charakteryzują się połączeniem brzmień elektronicznych z akustycznymi w sposób osmotyczny, organiczny i teksturalny. Wyjątkowe w muzyce artystki jest odnajdywanie estetyki brzmieniowej tam, gdzie pozornie jej brak. Komponuje także muzykę do filmów i dla teatru tańca. 

Katarzyna Pastuszak – tancerka/performerka, choreografka, doktora sztuki, adiunktka Zakładu Badań nad Sztukami Performatywnymi (Instytut Anglistyki i Amerykanistyki Uniwersytetu Gdańskiego). W działaniach artystycznych porusza się głównie w obszarze nowej choreografii i teatru fizycznego, łącząc poszukiwania ruchowe z aktualnymi nurtami myśli humanistycznej (posthumanizm, eko-feminizm). Najważniejsze działania badawczo-artystyczne zrealizowane w latach 2023–2024 to projekt „LoopCurrent” (dir. Maya Ciarrocchi, 2024) zrealizowany we współpracy z Nat Chylińską i Joanną Dudą (premiera w ramach Festiwalu Between.

Agata Di Masternak – współczesna polska artystka mieszkająca w Londynie. Jej prace były wystawiane w wielu galeriach, takich jak Zabłudowicz Collection, OFF PRINT Art Book Fair w Tate Modern, TriBeCa NEw York Gallery, Sunny Art Gallery w Londynie, the Old Truman Brewery, OPLA! Festiwal Animacji w Centrum Sztuki Współczesnej w Zamku Ujazdowskim. Twórczość Agaty była również prezentowana w artykułach dla magazynów „KINO”, „ArtPlugged”, „METRO”, „Boomer Magazyn”, „Al-Thiba”, gazety „Rzeczpospolita”, „Business Doc Europe”, „Wysokie Obcasy” oraz wielu innych publikacjach.

Małgorzata Kozera – reżyserka i scenarzystka, członkini Polskiej Akademii Filmowej. Studiowała w Instytucie Etnologii i Antropologii UW, a następnie na Wydziale Reżyserii w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Jej najnowszy film, pełnometrażowy debiut „Twarze Agaty” otrzymał Złotego Smoka dla Najlepszego Pełnometrażowego Filmu Polskiego na Krakowskim Festiwalu Filmowym w 2023 roku oraz wiele innych nagród, był także nominowany do Polskich Nagród Filmowych Orły w kategorii „Najlepszy film dokumentalny”. Małgorzata pisze także reportaże i krótkie formy literackie oraz prowadzi warsztaty dotyczące filmu i budowania narracji. 

Hana Umeda jest performerką, reżyserką, tancerką, absolwentką SoDA MA, HZT, (Berlin University of Arts i Ernst Busch University of Theatre Arts Berlin) oraz kulturoznawstwa w Instytucie Kultury Polskiej UW. Została uczennicą mistrzyni Hanasaki Tokijyo, liderką szkoły Hanasaki-ryu w Tokio, natori w szkole jiutamai Hanasaki-ryu. W 2020 jako tancerka jiutamai Hanasaki-ryu przyjęła imię Sada Hanasaki. Nominowana w konkursie IDFA DocLab Competition for Immersive Non-Fiction, IDFA DocLab: Phenomenal Friction, Amsterdam, 2023 za VR „Close”. 



Dokładny harmonogram wydarzeń na stronie: www.grotowski-institute.pl

Materiały nadesłane przez organizatorów.
„artPAPIER” objął wystawę patronatem medialnym.